Phạn ngữ Pàli - Bài 9 CÁI GỌI LÀ CHÚNG SANH - Thứ Hai, ngày 5 tháng 10, 2020

 Phạn ngữ Pàli – Lễ Phật - cách phát âm

 Giảng Sư: TT Tuệ Siêu

Ngày 5.10.2020

 Bài 9

Kinh văn: CÁI GỌI LÀ CHÚNG SANH

Học Phạn ngữ: Tiếp vĩ ngữ của danh từ 

Phật pháp dạy sự đau khồ phần lớn bắt nguồn từ sự chấp ngã đối với dòng sanh diệt của thân tâm hay năm uẩn. Người ta tin rằng chấp kiến là hạnh phúc, phần lớn các tôn giáo dạy về chân ngã. Quán sát “đây không phải là của ta, không phải là ta, không phải là tự ngã của ta “ là cách thắp sáng ý thức về thực tướng vô ngã đối với tất cả hiện tượng.

 

  CÁI TÔI LÀ GÌ? CHÚNG SANH LÀ GÌ?

 X. Vajirà

 1) Ở tại Sàvatthi.

 Tỷ-kheo-ni Vajirà vào buổi sáng đắp y, cầm y bát, đi vào Sàvatthi để khất thực. Khất thực xong, sau bữa ăn, trên con đường khất thực trở về, Tỷ-kheo-ni Vajirà đi đến rừng Andha để nghỉ ban ngày, đi sâu vào rừng Andha và ngồi dưới một gốc cây để nghỉ ban ngày.

 2) Rồi Ác ma muốn làm Tỷ-kheo-ni Vajirà run sợ, hoảng sợ, lông tóc dựng ngược, muốn khiến nàng từ bỏ Thiền định, liền đi đến, nói lên bài kệ với Tỷ-kheo-ni Vajirà:

 3)

 Do ai, hữu tình này,

Ðược sanh, được tạo tác?

Người tạo hữu tình này,

Hiện nay ở tại đâu?

Từ đâu hữu tình sanh?

Ði đâu hữu tình diệt?

4) Rồi Tỷ-kheo-ni Vajirà suy nghĩ: "Ai đã nói lên bài kệ này? Người hay không phải người?"

 5) Rồi Tỷ-kheo-ni Vajirà lại suy nghĩ: "Chính là Ác ma muốn làm ta run sợ, hoảng sợ, lông tóc dựng ngược, muốn khiến ta từ bỏ Thiền định, nên đã nói lên bài kệ này".

 6) Rồi Tỷ-kheo-ni Vajirà biết được: "Ðây là Ác ma", liền trả lời Ác ma với bài kệ:

 

“kiṃ nu sattoti paccesi? māra diṭṭhigataṃ nu te. suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ, nayidha sattupalabbhati. yathā hi aṅgasambhārā, hoti saddo ratho iti. evaṃ khandhesu santesu, hoti sattoti sammuti dukkhameva hi sambhoti, dukkhaṃ tiṭṭhati veti ca. nāññatra dukkhā sambhoti, nāññaṃ dukkhā nirujjhatī”ti.

Sao người lại nói mãi Ðến  chữ chúng hữu tình? Hỡi này Ác ma kia Người rơi vào kiến chấp Ðây quy tụ các hành, Chúng sanh được hình thành, Như bộ phận kết hợp, Tên xe được nói lên. Cũng vậy, uẩn quy tụ. Thường thức gọi chúng sanh. Chỉ có khổ được sanh, Khổ tồn tại, khổ diệt, Ngoài khổ, không gì sanh, Ngoài khổ không gì diệt.

 7) Rồi Ác ma biết được: "Tỷ-kheo-ni Vajirà đã biết ta", nên buồn khổ, thất vọng, liền biến mất tại chỗ ấy.

  

 (Bản dịch của HT Thích Minh Châu)

  

kiṃ = cái gì? tại sao?

Nu = bây giờ, nay

Sattoti = satta + iti = chúng sanh, loài hữu tình

Paccesi = lập lại

Māra = ác ma, ma vương

diṭṭhigataṃ = kiến chp

nu

te= ngươi, ông (nhân xưng đại danh từ biến thể của tvaṃ)

suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ = suddha+saṅkhāra+puñjoya = ở đây  chỉ là sự tập hợp của pháp hữu vi

nayidha sattupalabbhati = na+ idha + satta + upalabbhati = ở đấy không tìm thấy một thực thể chúng sanh (chân ngã)

yathā = giống như

hi = đối với

aṅgasambhārā = aṅga + sambhārā =sự kết hợp các cơ phận

hoti = là

saddo = âm thanh, tên gọi

ratho = chếc xe

iti

evaṃ = như vậy

khandhesu = uẩn, ấm

santesu = hiện hữu

hoti = là

sattoti = chúng sanh , loài hữu tình

sammuti = thi thiết, chế định, gọi theo thông tục, mặc định thường thức

dukkhameva = khổ

hi

sambhoti = sanh, tập khởi

dukkhaṃ = khổ

tiṭṭhati = tiếp diễn, tồn tại

veti = diệt, tan biến

ca = và

nāññatra = na+āññatra = không có cái khác,

dukkhā = đau khổ

sambhoti = sanh khởi

nāññaṃ

dukkhā

nirujjhatī”ti.+ đoạn diệt

Hai câu cuối: nāññatra dukkhā sambhoti, nāññaṃ dukkhā nirujjhatī”ti. Nên hiểu chung là “tất cả chỉ là hiện tượng sanh diệt của khổ chứ không có bản ngã hằng hữu (chỉ có đau khổ chứ không có người đau khổ)

 

 Chữ ma trong tiếng Việt có nguồn gốc từ chữ Māra trong tiếng Phạn được người Trung Hoa phiên âm. Người ta thường nghĩ là ma thấp hơn quỷ, thần. Đó là quan niệm thường thức. Chữ Māra trong kinh điển Phật giáo mang ý nghĩa rộng hơn là lối hiểu về “những linh hồn vất vưởng”. Trong bài kinh nầy dịch là Ác ma có thể là một vị thiên tà kiến quấy phá những bậc tu hành.

 

Trong một bài học trước đây có đề cập về sự phân loại danh từ trong Phạn ngữ Pàli theo ba giống là nam tánh (pulliṅga).

nữ tánh ( itthiliṅga) và trung tánh (napuṃsakaliṅga). Nhưng phân chia như vậy vẫn “chưa hết phiền phức” với người Việt Nam. Mỗi giống lại được biến thể tuỳ vào nguyên âm cuối cùng (tiếp vĩ ngữ) như a, i, u. Những danh từ Buddha (Phật), Dhamma (Pháp) and Saṅgha (Tăng) thuộc nam tánh có tiếp vĩ ngữ A. Một số danh từ sau đây cũng cùng giống và tiếp vĩ ngữ:

 

NGƯỜI	ĐỒ VẬT	SINH VẬT	NƠI CHỐN
purisa = đàn ông putta = con trai dāraka = bé trai cora = kẻ trộm vāṇija = thương gia sāvaka = thinh văn đệ tử Phật amacca = thượng thư ācariya = giáo sư sissa = học trò mitta = bạn hữu kassaka = nông dân	ratha= chiếc xe Āhāra = thực phẩm Odana = cơm Hattha = tay Pāda = chân Rukkha = cây tiṇa = cỏ ovāda = huấn ngôn pañha = câu hỏi pāṭha = bài học	aja = dê sīha = sư tử sunakha = chó assa = ngựa gaja = voi maccha = cá mora = công kāka = quạ suka / suva = két	vana = rừng magga = đường pabbata= núi nagara = thành phố gāma = làng ākāsa = sky samudda = biển vihāra = tịnh xá geha = nhà pāsāda = cung điện sagga = thiên giới niraya = địa ngục

 

Có rất nhiều từ phân theo giới tính nghe không hợp lý nhưng đừng hỏi tại sao (…). Cách chia danh từ tuỳ thuộc vào tiếp vĩ ngữ nên đây là điểm cần lưu ý.

 

Nguyên âm V trong tiếng Pàli đọc như W trong tiếng Anh hay QU trong tiếng Việt thí dụ chữ evaṃ. Không nên phát âm theo V trong tiếng Việt dù giọng Bắc hay giọng Nam. 

---

II Thảo Luận: TT Giác Đẳng điều hành

Thảo luận 1. Thảo luận 1. Tại sao chấp ngã tạo nên đau khổ hơn là hạnh phúc? - ĐĐ Nguyên Thông

Thảo luận 2. Thảo luận 2. Tên gọi theo quy ước thì thât thế nào? giả thế nào? - TT Tuệ Quyền

---

 III Trắc Nghiệm

 

 

Thắng Pháp Abhidhamma - Bài 31 Các Thứ Tâm Quả Siêu Thế - Chủ Nhật, ngày 4 tháng 10, 2020

 Thắng Pháp Abhidhamma

Giảng Sư: TT Giác Đẳng

Giáo trình Thắng Pháp Abhidhamma NGÀY  4/10/2020 

Bài 31

 Các Thứ Tâm Quả Siêu Thế (Lokuṭṭaraphalacitta)

 Tâm quả siêu thế có 4 thứ:

1) Tâm sơ quả hay tu đà huờn quả (Sotāpattiphalacitta)

2) Tâm nhị quả hay tư đà hàm quả (Sakadāganiphalacitta).

3) Tâm tam quả hay A na hàm quả (Anāgamiphalacitta).

4) Tâm tứ quả hay A la hán quả  (Arahattaphalacitta)

Những tâm quả siêu thế có trạng thái giống tâm đạo siêu thế và cũng chỉ biết cảnh níp bàn. Tâm đạo chỉ sanh trong một sát na có công năng đoạn trừ kiết sử trong lúc tâm quả có thể sanh khởi nhiều sát na nhưng không có hiệu ứng đoạn phiền não như tâm đạo.

Nói đến tâm quả siêu thế là đề cập đến các bậc thánh trong Phật giáo mặc dù không phải các bậc thánh luôn sử dụng tâm quả nầy.

Bốn bậc thánh được gọi theo Kinh Tạng là đệ nhất sa môn, đệ nhị sa môn, đệ tam sa môn và đệ tứ sa môn.

Khi người Phật tử quy y Tam Bảo thì Tăng bảo được nêu rõ là “tứ song bát bối” hay “bốn đôi tám vị”. Là Phật tử cần hiểu và giữ lòng kính tin ở bốn bậc thánh nhân vì không có các ngài thì không có Tăng Bảo.

Bậc thánh tu đà huờn thành tựu trọn vẹn niềm tin Tam bảo và giới học tăng thượng.

Bậc thánh a na hàm là thành tựu viên mãn định học tăng thượng (Bậc tư đà hàm đang nghiêng về định học vì giảm thiểu dục ái và sân)

Bậc thánh a la hán viên mãn tự học tăng thượng

Có 5 cõi trong 31 cõi là năm cõi Tịnh Cư Thiên chỉ mà những bậc sanh vào đó hoàn toàn là những bậc thánh A na hàm với ngũ thiền. Theo sớ giải thì hiện các bậc thánh ở cõi nầy có chư vị đệ tử cûa cả bảy vị Phật kể từ Đức Thế Tôn Vipassi (Tỳ Bà Thi) tạọ thành ý nghĩa “thường trụ Tăng Bảo” và “năng lực thất Phật”

Đa số chư thánh nhân từ tam quả trở xuống thuộc tái sanh vào cảnh giới cao hơn. Nhưng Sớ giải cũng nêu trường hợp chư vị thánh tư đà hàm (nhị quả) có thể từ cõi chư thiên sanh vào cõi người để hoàn tất các công đoạn tu tập (ṭaṭṭha paṭvā idha parinibbāyī). 

Chư thánh A na hàm nếu chứng ngũ thiền sanh vào năm cõi tịnh cư thiên với sự sai biệt do 5 lực sai biệt là tín lực, tấn lực, niệm lực, định lực và tuệ lực (Nếu vị a na hàm có 5 lực đồng đẳng thì sanh vào cõi Quảng Quả Thiên)

Chư vị a la hán có ba bậc: 

A. Toàn giác là bậc tự thân giác ngộ và có khả năng thiết lập giáo pháp.

B. Độc giác là bậc tự thân giác ngộ nhưng không có khả năng thiết lập giáo pháp.

C. Thinh văn giác là những bậc giác ngộ nhờ vào giáo pháp của chư Phật toàn giác. Khả năng tuyên thuyết giáo pháp tuỳ mỗi cá nhân.

(Chư vị A la hán cũng có thể chia theo bốn bậc sau:

1- A-la-hán Tam-minh (ṭevijjo arahaṭṭa)

2- Bậc A-la-hán Lục-thông (chaḷābhiññāṇa) 

3- Bậc A-la-hán Tuệ-phân-tích (paṭisamphidāpaṭṭa arahaṭṭa)

4- Bậc A-la-hán Nhất-minh (sukhavipassako) 

Bài học nầy chỉ liệt kê mà không giải rộng để không lạc đề)

 Hai thuật ngữ “hữu học – sekha” và “vô học – asekha” có thể bị nhầm lẫn là “có học” và “thiếu học” theo cách nói thông thường. Bậc sekha là bậc “cần tiến xa hơn trong sự tu tập” được kể gồm bảy bậc: sơ đạo, sơ quả, nhị đạo, nhị quả, tam đạo, tam quả, tứ đạo”. Bậc asekha có nghĩa là bậc viên giác, những gì cần làm đã làm. Bậc tứ đạo gọi là hữu học – sekha- có hiểu chút miễn cưỡng nhưng nên hiểu là hành trình vẫn còn “dù ở sát na tiếp theo”

  Những con số thất lai, nhất lai cần hiểu nhau:

Bậc thất lai (tu đà huờn) sanh lại cõi dục giới “tối đa” bảy lần không có nghĩa phải đủ bảy lần.

Bậc nhất lai cũng không nhất thiết phải trở lại cõi dục giới một lần như là sự bắt buộc.

 Người thế gian có học vị không hẳn kiến thức hoàn toàn hơn người không có học vị. Các bậc thánh được hiểu cao thấp là do kiết sử đoạn tận ra sau chứ không phải về mặt tri kiến. Tôn giả Ananda trong thời gian dài chỉ là bậc sơ quả nhưng kiến văn về giáo pháp của Ngài vượt xa nhiều bậc A la hán. 

 

Nói về tâm quả siêu thế nên hiểu thêm về các bậc thánh trong Phật pháp.

Tất cả chư vị thánh cuối cùng đều đạt đến cảnh giới hoàn toàn giải thoát chứ không phải quả vị nào mãi mãi đứng yên một chỗ.

Hàng thánh thinh văn chính là Tăng Bảo trong ba ngôi báu.

 

Các tâm Quả Siêu Thế (Lokuṭṭaraphalacitta) trong biểu đồ chư pháp:

Bài học trước là: Tâm Quả Siêu Thế

Bài học tiếp theo sẽ là: Tổng lược về tâm

---

II Thảo Luận: TT Giác Đẳng điều hành

T

     Thảo luận 1. Phải chăng chư vị phạm thiên có thể “tu huệ” nên có thể chứng đắc thánh quả nhưng khó “tu phước” như nhân loại? (chữ tu phước, tu huệ ở đây cần định nghĩa lại) - TT Tuệ Siêu

      Thảo luận 2.  

      Thảo luận 3. T

      

      Thảo luận 4. 

      Thảo luận 5. 

---

 III Trắc Nghiệm