Trung Bộ Kinh - Majjhima Nikaya
Giảng sư: TT Pháp Tân
GIÁO TRÌNH TRUNG BỘ KINH HƯỚNG DẪN BÀI HỌC NGÀY 15/2/2020
54. Kinh
Potaliya (Potaliya sutta)
598. Tại sao gọi Kinh
Potaliya ?
Tên kinh gọi là Kinh Potaliya lấy theo tên một người đến
gặp Đức Phật và trong cuộc gặp gỡ nầy pháp thoại được giảng dạy.
599. Đại ý Kinh Potaliya là gì?
là “gia chủ” thì
bực tức vì nghĩ rằng bản thân là một tu sĩ đã từ bỏ của cải và gia đình để sống
rày đây mai đó.
Đức Thế Tôn từ tốn
giải thích rằng quan niệm xuất gia trong đạo lý thánh hiền khác hơn cách suy
nghĩ của Potaliya. Với thỉnh cầu của vị nầy Đức Phật đã giảng giải về tám pháp đối
với chúng sanh và ý thức về hệ luỵ của ngũ dục để có thể gọi là người xuất gia.
600. Potaliya là
nhân vật thế nào?
Vốn là một gia chủ
khá giả tại Àpana, vào thời trung niên vị nầy giao phần lớn tại sản cho con cái chỉ giữ lại một
phần để an hưởng tuổi già. Với tiền bạc thoải mái vị nầy vân du đó đây như một đạo
sĩ tự có khả năng đáp ứng những nhu cầu vật chất của bản thân. Bước chân dong
ruổi đưa vị nầy đến gặp Đấng Đại Giác với hình ảnh của một tu sĩ có tiền bạc:
Gia chủ Potaliya,
toàn thân ăn mặc tươm tất, mang dù, đi dép, ngao du tản bộ khắp mọi nơi, và đi
đến khu rừng ấy nơi Đức Thế Tôn đang trú.
Đức Phật đã gọi vị nầy
với danh từ “gia chủ” điều nầy khíến Potaliya tức tối. Với lời giảng sau đó của
Đức Phật khiến Potaliya nhận rõ vấn đề và xin quy y Tam bảo trở thành một cư sĩ
Phật tử
601. Đức Phật đã
dạy gì về đời sống xuất gia chân thực?
Bằng cách trình bày ngắn gọn phù hợp với duyên sự, Bậc Đạo
Sư đã dạy ba điều:
c.
Thành tựu được thiền định và tuệ giác.
602. Thế nào là tám ác hạnh đối với chúng sanh mà một
vị xuất gia phải từ bỏ với ý thức rõ ràng?
Tám ác hạnh đối với chúng sanh mà người xuất gia phải từ
bỏ với ý thức rõ ràng về nhân quả:
1.
"Y cứ không sát sanh, sát sanh cần phải từ
bỏ"
2.
"Y cứ không lấy của không cho, lấy của
không cho cần phải từ bỏ"
3.
"Y cứ
lời chân thật, nói láo cần phải từ bỏ"
4.
"Y cứ không nói hai lưỡi, nói hai lưỡi cần
phải từ bỏ"
5.
"Y cứ không tham dục, tham dục cần phải từ
bỏ",
6.
"Y cứ không hủy báng sân hận, hủy báng sân
hận cần được từ bỏ",
7.
“Y cứ không phẫn não, phẫn não cần được từ bỏ"
8.
"Y cứ không quá mạn, quá mạn cần được từ bỏ",
do duyên gì, lời nói như vậy được nói lên?
vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau: "Do nhơn những
kiết sử nào ta có những ác hạnh trên, ta đoạn tận,
thành tựu sự từ bỏ các kiết sử ấy. Nếu ta có những ác hạnh trên, không những ta
tự trách mắng ta vì duyên quá mạn, các bậc có trí sau khi tìm hiểu, cũng khiển
trách ta vì duyên quá mạn; và sau khi thân hoại mạng chung, ác thú sẽ chờ đợi
ta, vì duyên những ác hạnh trên. Thật là một kiết sử, thật là một triền cái,
chính những ác hạnh trên. Những lậu hoặc, phiền lao nhiệt não có thể khởi lên
do duyên quá mạn, đối với vị đã từ bỏ những ác hạnh trên, các lậu hoặc, phiền
lao nhiệt não như vậy không còn nữa". "Y cứ không làm những ác hạnh
trên, quá mạn cần phải từ bỏ", do duyên như vậy, lời nói như vậy được nói
lên.
Theo Sớ giải từ bỏ hai ác hạnh sát sanh, trộm cướp là từ
bỏ thân nghiệp bất thiện; từ bỏ nói dối, nói chia rẽ là từ bỏ khẩu nghiệp bất
thiện; phẫn não và quá mạn thể hiện trong cả hai thân nghiệp và khẩu nghiệp.
Cũng theo Sớ giải thì những ác hạnh kể trên gọi là kiết sử
vì “cột trói chúng sanh vào sanh tử luân hồi”.
603. Thế nào là hiểu rõ hệ luỵ của dục lạc bằng sự thấy
biết xác thực?
Đức Phật cũng dạy sự từ bỏ tám ác hạnh trên vẫn chưa đủ để gọi
là đời sống xuất gia:
Này Gia chủ, tám pháp được nói lên vắn tắt và được giải
thích rộng rãi này, đưa đến sự đoạn tận các tục sự trong giới luật bậc Thánh,
nhưng thật sự chưa phải là sự đoạn tận toàn diện, toàn bộ và toàn mặt tất cả tục
sự trong giới luật bậc Thánh.
Potaliya thỉnh cầu, Đức Phật đã dạy thêm về ý thức rõ hệ
luỵ dục lạc:
[các dục như khúc xương khô]
-- Này Gia chủ, ví như có con chó đói lả, suy nhược, đi đến
một lò thịt giết bò. Ở đây, có người giết bò thiện xảo hay người đệ tử quăng
cho nó một khúc xương, khéo lóc, tận lóc, không có thịt, chỉ có dính máu. Này
Gia chủ, Ông nghĩ thế nào? Con chó ấy, khi gặm khúc xương ấy, khéo lóc, tận
lóc, không có thịt, chỉ có dính máu có thể đoạn trừ được đói lả suy nhược của
nó không?
-- Bạch Thế Tôn, không. Vì sao vậy? Với khúc xương khéo lóc,
tận lóc, không có thịt, chỉ có dính máu ấy, bạch Thế Tôn, con chó kia chỉ có mệt
nhọc khốn khổ mà thôi.
-- Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau:
"Thế Tôn đã nói, dục được ví như khúc xương, khổ nhiều, não nhiều, tai họa
ở đây càng nhiều hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí tuệ,
sau khi từ bỏ loại xả thuộc loại đa chủng, y cứ đa chủng, đối với loại xả thuộc
loại nhứt chủng, y cứ nhất chủng, ở đây, mọi chấp thủ đối với thế vật được đoạn
trừ hoàn toàn, không có dư tàn, vị ấy tu tập loại xả như vậy.
[các dục như miếng thịt chim muông tranh dành]
Này Gia chủ, ví như con chim kên, con chim diều hâu, hay con
chim ưng giành được miếng thịt liền bay bổng lên; các con chim kên khác, chim
diều hâu khác, hay chim ưng khác bay đuổi theo, đuổi sát theo giành giựt xé nát
miếng thịt ấy. Này Gia chủ, Ông nghĩ thế nào? Nếu con chim kên, chim diều hâu
hay chim ưng ấy không vứt bỏ ngay miếng thịt ấy, nó có thể do nhân duyên ấy, đi
đến chết hay đi đến khổ gần như chết không?
-- Thưa có, bạch Thế Tôn.
-- Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau:
"Thế Tôn đã nói, dục được ví như miếng thịt, khổ nhiều, não nhiều, tai họa
ở đây càng nhiều hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí tuệ,
sau khi từ bỏ loại xả thuộc loại đa chủng, y cứ đa chủng, đối với loại xả thuộc
loại nhứt chủng, y cứ nhứt chủng, ở đây mọi chấp thủ đối với thế vật được đoạn
trừ hoàn toàn, không có dư tàn, vị ấy tu tập loại xả như vậy.
[các dục như bó đuốc cầm đi ngược gió]
Này Gia chủ, ví như một người cầm một bó đuốc cỏ đang cháy rực
đi ngược gió. Này Gia chủ, Ông nghĩ thế nào, nếu người ấy không vứt bỏ ngay bó
đuốc ấy, bó đuốc cỏ đang cháy rực ấy có thể đốt cháy tay, hay đốt cháy cánh
tay, hay đốt cháy một thân phần của người ấy, người ấy có thể do nhân duyên ấy,
đi đến chết, hay đi đến khổ gần như chết không?
-- Thưa có, bạch Thế Tôn.
-- Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau:
"Thế Tôn đã nói, dục được ví như bó đuốc cỏ, khổ nhiều, não nhiều, tai họa
ở đây càng nhiều hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí tuệ ...
(như trên)... vị ấy tu tập loại xả như vậy.
[như hố than hừng]
Này Gia chủ, ví như một hố than hừng, sâu hơn thân người, đầy
những than hừng, cháy không thành ngọn, cháy không thành khói, và một người đi
đến muốn sống, muốn không chết, muốn lạc, né tránh khổ. Nhưng có hai nhà lực
sĩ, nắm chặt hai cánh tay người ấy và lôi người ấy đến hố than hừng. Này Gia chủ,
Ông nghĩ thế nào? Người ấy có co rúm thân, vật qua vật lại phía này phía kia
không?
-- Bạch Thế Tôn, có. Vì sao vậy? Bạch Thế Tôn, vì người ấy
biết: "Nếu ta rơi vào hố than hừng này, do nhân duyên này, ta sẽ đi đến chết
hay đau khổ gần như chết.
-- Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau:
"Thế Tôn đã nói, dục được ví như hố than hừng, khổ nhiều, não nhiều, tai họa
ở đây càng nhiều hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí tuệ...
(như trên)... vị ấy tu tập loại xả như vậy.
[các dục như mộng mị]
Này Gia chủ, ví như có người nằm mộng, thấy vườn khả ái, rừng
núi khả ái, đất đai khả ái, ao hồ khả ái; khi tỉnh dậy, người ấy không thấy gì
cả. Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau: "Thế Tôn đã
nói, dục được ví như một cơn mộng, khổ nhiều, não nhiều, tai họa ở đây càng nhiều
hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí tuệ,... (như trên)... vị
ấy tu tập loại xả như vậy.
[các dục như dồ vay mượn]
Này Gia chủ, ví như có người mượn tài vật cho mượn như xe cộ
xứng đáng bậc sang trọng, các đồ châu báu trang sức mỹ diệu, và với những đồ vật
vay mượn ấy, người ấy đi vào chợ phố, được (tôn trọng) đi trước, được nhiều người
vây quanh, và quần chúng thấy người ấy bèn nói: "Người này thật sự giàu
sang, và người giàu sang hưởng thọ tài vật như vậy". Nhưng những người chủ
thấy người kia ở chỗ nào liền lấy lui những vật sở hữu của mình. Này Gia chủ,
Ông nghĩ thế nào? Có phải sự (trá hình) dị tính của người kia được chấm dứt ở
đây?
-- Thưa vâng, bạch Thế Tôn. Vì sao vậy? Bạch Thế Tôn, vì những
người chủ lấy lui những vật sở hữu của mình.
-- Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau:
"Thế Tôn đã nói, dục được ví như tài vật vay mượn, khổ nhiều, não nhiều,
tai họa ở đây càng nhiều hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí
tuệ... (như trên)... vị ấy tu tập loại xả như vậy.
[các dục như cây có trái]
Này Gia chủ, ví như gần thôn làng hay gần thị tứ có một nhóm
rừng, ở đấy, có một cây đầy những trái chín, nhưng không có trái nào rơi xuống
đất. Rồi một người đi đến, ước mong trái cây, tìm cầu trái cây, đi khắp đó đây
để tìm trái cây. Người ấy đi sâu vào ngôi rừng ấy, thấy cây ấy đầy những trái
chín. Người ấy có thể nghĩ như sau: "Cây này đầy những trái chín nhưng
không có trái nào rơi xuống đất, nhưng ta biết leo cây. Vậy ta hãy leo lên cây ấy
ăn cho thỏa thích và bọc đầy áo (để đem về). Rồi người ấy leo lên cây ấy, ăn
cho thỏa thích và bọc đầy áo (để đem về). Rồi một người thứ hai đi đến, ước
mong trái cây, tìm cầu trái cây, đi khắp đó đây để tìm trái cây, và tay mang một
búa sắc bén. Người này đi sâu vào ngôi rừng ấy, thấy cây ấy đầy những trái
chín. Người này có thể nghĩ như sau: "Cây này đầy những trái chín, nhưng
không có trái nào rơi xuống đất. Nhưng ta không biết leo cây. Vậy ta hãy chặt
cây này tận gốc, ăn cho thỏa thích, và bọc đầy áo (để đem về)". Rồi người
này chặt cây ấy tận gốc. Này Gia chủ, Ông nghĩ thế nào? Nếu người kia không leo
xuống thật mau, thời cây ấy khi rơi đổ xuống, sẽ làm cho người thứ nhất, hoặc bị
gãy tay, hoặc bị gãy chân, hoặc bị gãy một phần thân nào. Và do nhân duyên ấy,
sẽ bị chết hay đi đến đau khổ gần như chết?
-- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.
-- Cũng vậy, này Gia chủ, vị Thánh đệ tử suy nghĩ như sau:
"Thế Tôn đã nói, dục được ví như cây có trái, khổ nhiều, não nhiều, tai họa
ở đây càng nhiều hơn". Sau khi thấy như chân như vậy với chánh trí tuệ,
sau khi từ bỏ loại xả thuộc loại đa chủng, y cứ đa chủng, đối với loại xả thuộc
loại nhứt chủng, y cứ nhứt chủng, ở đây mọi chấp thủ đối với thế vật được đoạn
trừ hoàn toàn, không có dư tàn, vị ấy tu tập loại xả như vậy.
Những ví dụ kể trên là pháp suy niệm mà hành tu tập thiền
định cần ghi nhớ và quán tưởng. Trung Bộ bài 22 còn kể them ba thí dụ khác.
604. Thế nào là thành tựu được thiền định và tuệ giác?
Một người thành tựu các thiền chứng được xem là đã vượt
khỏi s0ư chi phối của năm cảnh dục. Vị ấy cần hưnớg đến tuệ giác:
Này Gia chủ, vị Thánh đệ tử ấy, sau khi thành tựu xả niệm
thanh tịnh vô thượng này, nhớ đến các đời sống trước, như một đời, hai đời, ba
đời, bốn đời, năm đời, hai mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời,
một ngàn đời, một trăm ngàn đời, nhiều hoại kiếp, nhiều thành kiếp. Vị ấy nhớ rằng:
"Tại chỗ kia, ta có tên như thế này, dòng họ như thế này, giai cấp như thế
này, ăn uống như thế này, thọ khổ lạc như thế này, tuổi thọ đến mức như thế
này. Sau khi tại chỗ kia, ta được sanh ra tại chỗ nọ. Tại chỗ ấy, ta có tên như
thế này, dòng họ như thế này, giai cấp như thế này, ăn uống như thế này, thọ khổ
lạc như thế này, tuổi thọ đến mức như thế này. Sau khi chết tại chỗ nọ, ta được
sanh ra ở đây". Vị ấy nhớ đến nhiều đời sống quá khứ cùng với các nét đại
cương và các chi tiết.
Này Gia chủ, vị Thánh đệ tử ấy sau khi thành tựu xả niệm
thanh tịnh vô thượng này, với thiên nhãn thuần tịnh siêu nhân, thấy sự sống và
chết của chúng sanh, người hạ liệt kẻ cao sang, người đẹp đẽ kẻ thô xấu, người
may mắn kẻ bất hạnh đều do hạnh nghiệp của họ. Vị ấy nghĩ rằng: "Thật sự
những vị chúng sanh này thành tựu những ác hạnh về thân, thành tựu những ác hạnh
về lời nói, thành tựu những ác hạnh về ý, phỉ báng các bậc Thánh, theo tà kiến,
tạo các nghiệp theo tà kiến. Những người này, sau khi thân hoại mạng chung, phải
sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Còn những vị chúng sanh này thành tựu
những thiện hạnh về thân, thành tựu những thiện hạnh về lời nói, thành tựu những
thiện hạnh về ý, không phỉ báng các bậc Thánh, theo chánh kiến, tạo các nghiệp
theo chánh kiến, những người này, sau khi thân hoại mạng chung, được sanh lên
các thiện thú, Thiên giới, trên đời này. Như vậy, vị ấy với thiên nhãn thuần tịnh,
siêu nhân, thấy sự sống chết của chúng sanh. Vị ấy tuệ tri rõ rằng chúng sanh,
người hạ liệt kẻ cao sang, người đẹp đẽ kẻ thô xấu, người may mắn kẻ bất hạnh đều
do hạnh nghiệp của họ.
Này Gia chủ vị Thánh đệ tử ấy, sau khi thành tựu xả niệm
thanh tịnh vô thượng này, và với các lậu hoặc được đoạn trừ, vị này với thượng
trí, tự mình chứng ngộ, chứng đạt và an trú ngay trong hiện tại vô lậu tâm giải
thoát, tuệ giải thoát.
605. Pháp thoại được kết thúc thế nào?
Sau cùng Đức Phật hỏi Potaliya:
Này Gia chủ, cho đến như vậy là sự đoạn tận toàn diện, toàn
bộ và toàn mặt tất cả sự tục sự trong giới luật bậc Thánh. Này Gia chủ, Ông
nghĩ thế nào? Ông có thấy ở nơi Ông một sự đoạn tận tục sự như vậy, giống như sự
đoạn tận toàn diện, toàn bộ và toàn mặt tất cả tục sự trong giới luật bậc
Thánh?
Potaliya trả lời:
-- Bạch Thế Tôn, con là ai mà có thể có sự đoạn tận toàn diện,
toàn bộ và toàn mặt tất cả tục sự trong giới luật bậc Thánh? Bạch Thế Tôn, con
còn rất xa với sự đoạn tận toàn diện, toàn bộ và toàn mặt, tất cả tục sự trong
giới luật bậc Thánh. Bạch Thế Tôn, xưa kia, đối với các vị Du sĩ không phải thù
thắng, chúng con xem là thù thắng; dầu họ không thù thắng, chúng con cúng dường
các món ăn thù thắng; dầu họ không thù thắng, chúng con mời họ ở trong những
trú xứ thù thắng. Bạch Thế Tôn, còn đối với các Tỷ-kheo thù thắng, chúng con
xem là không thù thắng; dầu các vị ấy thù thắng, chúng con cúng dường các món
ăn không thù thắng; dầu các vị ấy thù thắng, chúng con mời các vị ấy ở trong
các trú xứ không thù thắng. Nhưng nay, bạch Thế Tôn, đối với các Du sĩ không
thù thắng, chúng con sẽ biết là không thù thắng; vì họ không thù thắng, chúng
con sẽ cúng dường các món ăn không thù thắng,; vì họ không thù thắng chúng con
sẽ mời họ ở trong các trú xứ không thù thắng. Còn đối với các Tỷ-kheo thù thắng,
chúng con sẽ biết các vị ấy là thù thắng; vì các vị ấy thù thắng, chúng con sẽ
cúng dường các món ăn thù thắng; vì các vị ấy thù thắng, chúng con sẽ mời các vị
ấy ở trong các trú xứ thù thắng. Bạch Thế Tôn, Thế Tôn thật sự đã gợi ở nơi con
lòng ái kính Sa-môn đối với các vị Sa-môn, lòng tịnh tín Sa-môn đối với các
Sa-môn, lòng tôn kính Sa-môn đối với các Sa-môn.
Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn ! Thật vi diệu thay, bạch Thế
Tôn ! Như người dựng đứng lại những gì bị quăng ngã xuống, phơi bày ra những gì
bị che kín, chỉ đường cho những người bị lạc hướng, đem đèn sáng vào trong bóng
tối để những ai có mắt có thể thấy sắc. Cũng vậy, Chánh pháp đã được Thế Tôn
dùng nhiều phương tiện trình bày, giải thích. Bạch Thế Tôn, con xin quy y Thế
Tôn, quy y Pháp và quy y chúng Tỷ-kheo Tăng. Mong Thế Tôn nhận con làm đệ tử; từ
nay trở đi cho đến mạng chung, con trọn đời quy ngưỡng.
II Thảo Luận: TT Giác Đẳng điều hànhThảo luận 2. Cái nhìn về hệ luỵ của các dục trong bài kinh nầy có tao cho chúng ta cái nhìn bi quan tieu cực? -ĐĐ Pháp Tín
Thảo luận 3. Làm thế nào để xuất gia trong ý nghĩa chân thực? - ĐĐ Nguyên Thông
III Trắc Nghiệm
No comments:
Post a Comment