Bài 21
Tâm Quả Dục Giới Tịnh
Hảo
Tâm quả dục giới tịnh hảo là tâm được tạo thành bởi tâm thiện dục
giới tịnh hảo theo cách “thành quả” chứ không phải là “hệ quả”. Chính vì vậy tâm
nầy có trạng thái gần giống như tâm thiện. Điều nầy có nghĩa là nếu nhân
là tâm thiện thọ hỷ, hợp trí, vô trợ thì tâm quả sở tạo cũng mang những thuộc tánh
tương tự. Tuy vậy gọi là gần giống có nghĩa khi tâm thiện có những năm
thuộc tánh chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, bi, tuỳ hỷ thì tâm quả không có
năm thuộc tánh đó (…). Để hiểu rõ những gì vừa nêu nên lưu ý vài điểm sau:
Có sự khác biệt giữa hệ quả, hậu quả và thành quả.
Tâm quả cũng được dịch là tâm dị thục; nói cho đủ là dị thời nhi
thục nghĩa là trổ quả khác thời gian.
Một người làm việc lành, trong lúc đang làm tâm hân hoan đó là sự
hưởng thụ quá trình. Tâm hân hoan đó không gọi là tâm quả dị thục.
Một người làm việc lành thường xuyên tạo thành thường nghiệp. Tâm
quen làm đó không gọi là tâm quả dị thục.
Một người làm việc lành được nhiều người mến mộ nên tâm an lạc. Tâm
an lạc đó không gọi là tâm quả dị thục.
Một người làm việc lành; do nghiệp lành tạo thành sanh báo nghiệp.
Khi kiếp sống hiện tại chấm dứt thì kiếm sống mới bắt đầu. Tâm khởi đầu là tâm
tục sinh; tâm tục sinh nầy mang trạng thái giống như tâm thiện. Thí dụ làm thiện
với tâm thọ hỷ, hợp trí, vô trợ thì tâm quả tục sinh của mang ba đặc tánh như vậy
(tâm quả dục giới tịnh hảo không có các thuộc tánh giới phần và vô lượng phần
như tâm thiện (….) điều nầy sẽ được nói chi tiết ở các bài học sau). Tục sinh bằng
tâm gì thì tiềm thức trong cuộc (hộ kiếp) sống bằng thứ tâm đó và tử cũng bằng
thứ tâm đó. Tâm quả dục giới tịnh hảo căn bản đóng ba vai trò: tục sinh, tiềm
thức và tử. Ngoài ra những tâm quả nầy còn đóng vai trò của dư hưởng trong tiến
trình tâm và đôi khi đóng vai trò “bán
tiềm thức, bán hoạt thức (āgantukabhavaṅga) mà Ngài Tịnh Sự dịch là hộ kiếp khách.
Những tâm quả dị thục có hai một là tâm quả dị thục vô nhân gồm có
tâm ngũ quan và các tâm cơ năng khác như tiếp nhận, quan sát. Những tâm nầy cũng
sanh do nghiệp quá khứ nhưng quả nghiệp có năng lực tạo thành những hiện tượng
ngoại giới như sắc, thinh, khí, vị, xúc trong lúc các tâm quả dục giới tịnh hảo
là những “dấu ấn nội tâm”. Điều nầy là một trong những điểm tinh tế về nghiệp báo
chỉ có thể tìm thấy trong Thắng pháp Abhidhamma.
Vai trò của tiềm thức trong cuộc sống
Muốn hiểu tâm quả dục giới tịnh hảo thì cần phải hiểu vai trò của
tiềm thức. Thắng Pháp Abhidhamma nêu rõ tục sinh bằng tâm nào thì tiềm thức và
tâm tử cũng là thứ tâm đó. Nói cách khác tuy ba vai trò những cũng chỉ là một
thứ tâm.
Một người sanh bằng tâm quả dục giới tịnh hảo thọ hỷ, hợp trí, vô
trợ thì tiềm thức trong đời sống hằng ngày cũng mang những thuộc tánh giống vậy.
Tiềm thức thọ hỷ thì biểu hiện cả tánh vui tươi; tiềm thức thọ xả thì cá tính điềm
đạm. Tiềm thức hợp trí thì có tư chất mẫn tiệp; tiềm thức ly trí thì tư chất
thiếu thông minh. Tiềm thức vô trợ thì phản ứng nhanh lẹ; tiềm thức hữu trợ thì
phản ứng chập chạp. Như vậy tiềm thức tạo nên cá tánh và cá tánh có ảnh hưởng
trực tiếp hoặc gián tiếp đời sống hành ngày. Một người tục sinh bằng tâm ly trí
(thiếu căn vô si) thì không thể đắc thiền, đắc đạo quả được. Như vậy tiềm thức
có ảnh hưởng lớn tới sinh hoạt hằng ngày mặc dù không phải tất cả hoạt thức đều
do chịu ảnh hưởng tiềm thức.
Tám thứ tâm quả dục giới tịnh hảo.
Cũng như tâm thiện dục giới tịnh hảo, tâm quả dục giới tịnh hảo được
chia thành tám dựa trên ba yếu tố: thọ hỷ hay thọ xả, hợp trí hay ly trí, vô trợ
hay hữu trợ.
Từ
ba yếu tố trên tạo nên tám thứ tâm thiện dục giới tịnh hảo:
1.
Tâm quả thọ hỷ hợp trí vô trợ (somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ
asaṅkhārikam)
2.
Tâm quả thọ hỷ hợp trí hữu trợ (somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ
sasaṅkhārikam) )
3.
Tâm quả thọ hỷ ly trí vô trợ (somanassasahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ
asaṅkhārikam)
4.
Tâm quả thọ hỷ ly trí hữu trợ (somanassasahagataṃ
ñāṇavippayuttaṃ sasaṅkhārikam)
5.
Tâm quả thọ xả hợp trí vô trợ (upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ asaṅkhārikam)
6.
Tâm quả thọ xả hợp trí hữu trợ (upekkhāsahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ
sasaṅkhārikam)
7.
Tâm quả thọ xả ly trí vô trợ (upekkhāsahagataṃ ñāṇavippayuttaṃ
asaṅkhārikam)
8.
Tâm đại thiện thọ xả ly trí hữu trợ (upekkhāsahagataṃñāṇavippayuttaṃ
sasaṅkhārikam)
Do
bốn vai trò của tâm quả dục giới tịnh hảo những tâm nầy chỉ có trong cõi dục
(trong lúc tâm thiện dục giới tịnh hảo có mặt trong 30 cõi hữu tâm)
Chữ
vipāka cittta thường dịch là tâm quả còn gọi là tâm dị thục (dị thời nhi thục)
là thành quả hoàn chỉnh của tác nhân thí dụ gieo hột cam mọc thành cây cam. Cây
cam không là quả mà phải trổ hoa, kết trái. Trái cam chính là quả dị thục.
Một khái niệm rất phổ thông trong Phật học Hán ngữ là chánh báo và
y báo. Trong cách so sánh tương đối thì chánh báo là tương đồng với các tâm quả
tục sinh, tiềm thức tạo nên cá tính, chủng loại và trì nghiệp của chúng sanh.
Trong lúc y báo có phần tương đồng với những tâm quả vô nhân khác như các tâm
ngũ quan. Tuy nhiên trong Thắng Pháp những tâm quả hữu nhân không có sự chi phối
trực tiếp, mặc dù có liên hệ, đối với các tâm quả vô nhân. Thí dụ một người
sanh ra thông minh đĩnh đạt là một chuyện mà giàu có phú túc may mắn là một
chuyện khác. Cá tánh có ảnh hưởng cuộc sống nhưng không có một cá tánh nào bảo đảm
cho tất cả thành công danh lợi, tiện nghi..
Hai người
cùng học ngoại ngữ. Một người có căn bản văn hoá và ngôn ngữ mẹ đẻ thì sự cảm
nhận khác với một người không có căn bản trình độ. Tiềm thức tuy không chi phối
hoàn toàn hoạt thức như có ảnh hưởng không nhỏ về thái độ lạc quan, mẫn tiệp, ứng
đối bặt thiệp…
Tâm
quả là tâm tạo nên bởi tâm thiện qua quá trình hoàn chỉnh như từ hạt gieo tới lúc
trổ quả và trong quả có hạt.
Tâm
quả dục giới tịnh hảo mang những đặc tính tương đồng với tâm thiện qua các yếu
tố thọ hỷ hay thọ xả, hợp trí hay ly trí, vô trợ hay hữu trợ. Điều thú vị là các
tâm bất thiện không tạo tâm quả với trạng thái tương đồng.
Tâm
quả trong vai trò tiềm thức có những chi phối nhất định đối với hoạt thức thí dụ
tiềm thức là tâm quả ly trí thì không thể nào tu tập chứng thiền, đắc đạo quả.
TÂM
QUẢ DỤC GIỚI trong biểu đồ chư pháp:
Tám
tâm quả dục giới tịnh hảo:
Một
minh hoạt về tiềm thức và hoạt thức:
Bài
học trước là: Tâm Thiện Dục Giới Tịnh Hảo
Bài
học tiếp theo sẽ là: Tâm Duy Tác Dục Giới Tịnh Hảo
II Thảo Luận: TT Giác Đẳng điều hành Thảo luận 1. Nếu tiềm thức (tâm hộ kiếp) tạo nên cá tánh cố hữu của chúng ta vậy phải chăng cá tánh không thể thay đổi?Nếu cá tánh không thể thay đổi thì sự tu tập có giá trị gì? - TT Tuệ Quyền
Thảo luận 2. Tại sao tám thứ tâm thiện dục giới tịnh hảo tạo được tám tâm quả dục giới tịnh hảo nhưng đối với tâm bất thiện thì tám tâm tham không tạo được tám tâm quả tương tự? - ĐĐ Pháp Tín
Thảo luận 3. Trí tuệ do nghiệp quá khứ khác biệt gì với trí tuệ do trau giồi trong hiện tại? - TT Pháp Đăng
Thảo luận 4. Trí tuệ có thể có mặt trong tâm quả nhưng các thuộc tánh chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng thì không. Tại sao trí tuệ có thể lưu lại đời sau mà giới hạnh thì không thể? - TT Tuệ Quyền
Thảo luận 5. TT Giác Đẳng đúc kết bài học
III Trắc Nghiệm
No comments:
Post a Comment