TU TẬP THỜI ĐẠI DỊCH. Ngày 13 tháng 4, 2020

TU TẬP THỜI ĐẠI DỊCH

Pháp thoại

KHOA HỌC VÀ KỸ THUẬT
Trích từ “Phật Giáo, nền tảng của khoa học”

Hòa thượng Prayudh Payutto

Tỳ kheo Thích Tâm Quang dịch

Từ cùng lúc chung khởi đến lúc chia rẽ

TÔN GIÁO BẮT NGUỒN ra sao? Chúng ta đều biết tôn giáo bắt nguồn từ sự sợ hãi nguy hiểm, nhất là những nguy cơ thiên nhiên, như sấm sét, lụt lội, động đất, núi lửa, bão tố vân vân .... Những nguy hiểm trên đã đe dọa con người qua nhiều thời đại.

? thời cổ, người ta không hiểu sự vận hành cùng các hiện tượng thiên nhiên. Khiếp sợ do sự đe dọa của sức mạnh thiên nhiên, nhân loại bắt đầu tìm cách đối phó. Sự tìm kiếm trên nhanh chóng thúc đẩy con người quan tâm đến thiên nhiên ở chung quanh mình và khao khát tìm cách đối phó. Ðây là điểm trên rất quan trọng, vì là nguồn gốc chung cho cả tôn giáo lẫn khoa học. Tôn giáo phát sanh từ cái ham muốn thoát khỏi nguy hiểm, trong khi khoa học, như chúng ta đã nói ở trên, khoa học phát sanh từ lòng ham muốn muốn biết sự thật của thiên nhiên.

Trong trường hợp tôn giáo, lòng ham muốn được an toàn là động cơ chính.Sụ đe dọa tồn tại trong thiên nhiên nên nhân loại hướng về với thiên nhiên để có câu trả lời thiết thực . Ðồng thời, cảm giác kinh ngạc về những kỳ diệu của thiên nhiên làm nẩy sinh lòng ham muốn biết sự thật của thiên nhiên. Không phải là do tò mò vu vơ mà con người bắt buộc phải tìm hiểu thiên nhiên, cốt để xử trí các nguy cơ do thiên nhiên đe dọa.

Từ cái khao khát muốn thoát khỏi nguy hiểm, tạo ra do sợ hãi, nẩy sinh lòng ham muốn biết sự thật của thiên nhiên. Tới điểm này, chúng ta có thể thấy nguồn gốc chung của khoa học và tôn giáo: tôn giáo nẩy sinh trước, vì sợ nguy hiểm, trong khi lòng ham muốn biết sự thật thiên nhiên khoa học nẩy sinh tiếp theo sau.

Ðến chừng mực mà chúng ta biết, những hình thức nghiên cứu khoa học sớm nhất thật ra nẩy sanh từ tôn giáo. Những nhà nghiên cứu kiến thức khoa học tại Ai Cập, Mesopotamia, và các văn hóa cổ khác đều từ giới tôn giáo. Họ là những người đầu tiên quan tâm đến việc nghiên cứu thiên nhiên, tận tụy tìm các giải pháp chống lại các nguy hiểm đe dọa họ. Việc trên đây cho thấy khoa học và tôn giáo đều cùng một nguồn gốc.

Nguồn gốc chung ban đầu của khoa học và tôn giáo cũng chính là điều tách riêng. Tại sao chúng tách riêng? Câu trả lời nằm trong tính chất của chính chân lý.

Sự đe dọa của thiên nhiên là mối lo lắng cấp bách, một vấn đề sống chết của nhân loại. Sự đe dọa là trực tiếp và ngay trước mắt. Dù muốn làm gì, cũng phải có giải pháp đối với thiên nhiên đã. Mọi người đều phải đối đầu như nhau trước những nguy hiểm giống nhau. Giải pháp phải thích hợp cho một nhóm người và cho toàn thể xã hội. Với tình trạng đó, sự cần thiết phải có là một giải pháp để đối phó kịp thời, giải quyết được những yêu cầu cấp bách ấy. Khi một giải pháp xuất hiện và có thể chấp nhận được thì nó cấu thành tôn giáo.

Những biện pháp trên có nhiều hình thức, thí dụ những nghi lễ thần bí mà theo quan niệm hiện đại, chúng có vẻ kỳ khôi, nhưng dù có đúng như vậy thì chúng cũng vẫn là những biện pháp được áp dụng tức thời trước đòi hỏi. Theo xu hướng của xã hội, hành động trên trở thành tôn giáo.

Sau đó khi sự đe dọa cấp bách đã qua đi, một nhóm khác có lẽ nảy sanh từ nhóm thứ nhất thâu thập các dữ kiện, phân tách và thử nghiệm. Nhóm này đi đến nhiều giải đáp khác nhau, do sự quan sát có hệ thống từng bước một. Ðó là diễn tiến hình thành 'khoa học', kiến thức thâu lượm do phương pháp phân loại của sự quan sát từng bước một.

Ðây là điểm phân rẽ giữa khoa học và tôn giáo. Câu giải đáp để giải quyết nhu cầu cấp thời cho quần chúng, thiếu phương pháp phân loại quan sát, phụ thuộc nhiều vào niềm tin và đức tin. Ðó là tôn giáo. Tôn giáo, do vậy, gắn chặt với niềm tin.

Mặt khác, khoa học là kỷ luật nghiên cứu có hệ thống từng bước một. Nó không đòi hỏi tìm ngay một giải đáp kịp thời, và chỉ ứng dụng cho một nhóm người thích như thế chứ không phải cho toàn thể xã hội. Vì lý do trên, có những cá nhân hay nhóm nguời tiến hành thu thập thông tin, quan sát có hệ thống, sử dụng các phương pháp có kiểm chứng, công việc này trở thành 'khoa học'.

Ðến đây, chúng ta có sự phân biệt rõ ràng giữa tôn giáo và khoa học: tôn giáo dành cho toàn thể xã hội hoặc tất cả các nhóm người, trong khi khoa học chỉ ứng dụng giới hạn cho một số người. Bây giờ vấn đề nêu lên là tôn giáo làm sao duy trì tính đồng dạng trong ngữ nghĩa giáo lý và sự thực hành giáo lý? Việc này chỉ hoàn tất được qua niềm tin. Gốc rễ của tôn giáo là niềm tin, sử dụng niềm tin để bảo tồn cái tinh túy thực chất của mình, cung cấp một hệ thống đức tin vững vàng, một hệ thống được tôn trọng và ủng hộ, một hệ thống không được nghi ngờ thắc mắc. Ở Phương Tây, điều này được gọi là giáo điều.

Khoa học chỉ giới hạn cho một số người mà nó truyền tới, những tư tưởng gia. Họ bảo tồn cái thực chất của khoa học qua sự thực được kiểm chứng, sử dụng các phương pháp thí nghiệm có cơ sở vững chắc và truyền bá sự thực qua sự thông thái, hay nói cho đúng hơn, phương pháp khoa học.

Tôn giáo truyền đạt chân lý tuyệt đối, bao quát, một giải đáp cần cho nhu cầu cấp thời. Nói cho đúng hơn không phải tôn giáo cung cấp câu giải đáp mà là câu giải đáp cung cấp cái trở thành tôn giáo. Không phải là có một thể chế gọi là tôn giáo đã hiện hữu trước đó tìm ra mhững giải đáp trên, đúng hơn là những giải đáp đó được đề xướng bởi nhân loại, đã trở thành cơ cấu tôn giáo. Câu giải đáp được đề nghị bởi nhiều người, hay một người, và thời gian cứ qua đi, những người này được người khác theo, và cơ cấu thành hình, phục vụ việc bảo tồn giáo lý. Như vậy chúng ta có hình thức tôn giáo như khất sĩ, thầy tu, nhà sư, vân vân...

Nhìn vào ở một khía cạnh, tôn giáo tìm cách cung cấp câu giải đáp tuyệt đối, câu giải đáp cho câu hỏi căn bản về đời sống, bao gồm mọi thứ, từ cái cao nhất đến thấp nhất.

Mặt khác, khoa học, tìm cách quan sát sự thực từ sự bày tỏ riêng rẽ, từng mảnh một. Do sự thâu thập từng mảnh một, từng phần của sự thực, dần dà tiến đến một bức tranh toàn bộ.

Mặc dù, khoa học, cũng vậy, muốn có một nguyên lý tổng quát, nhưng nguyên lý tổng quát lại có điều kiện, bị hạn chế trước những tình trạng đặc biệt cùng các điều kiện, chỉ là một phần của toàn bộ hay sự thực cơ bản. Chúng ta có thể nói tôn giáo cho câu trả lời toàn vẹn, khoa học chỉ cho mảnh một.

Tại điểm này, chúng tôi xin nói thêm rằng do các giới hạn của tôn giáo và khoa học, nảy sanh nhóm thứ ba; nhóm này bất mãn với cả hai. Nhóm này muốn có câu giải đáp cho những vấn đề căn bản về đời sống và vũ trụ, câu trả lời tuyệt đối đúng, họ bất mãn với tôn giáo vì câu trả lời không nêu ra lý lẽ mà lại nói về niềm tin. Khi họ quay sang nhìn về khoa học, mặc dầu câu trả lời có thể kiểm chứng và dựa theo lẽ phải, nhưng câu trả lời cũng không thật tuyệt đối đúng. Sự nghiên cứu chưa đạt được mức độ cơ bản của sự thật.

Nhóm này không muốn chờ đợi câu giải đáp của khoa học, họ tìm kiếm giải đáp cho những câu hỏi cơ bản qua lập luận suy xét không cần đến sự xác minh kiểm chứng. Hệ thống tư tưởng này trở thành một loại khoa học khác, được gọi là 'Triết Lý'.

Chúng ta có thể so sánh ba môn này với những câu hỏi cơ bản về tự nhiên làm thước đo như sau:

1. Khoa Học: Ðang còn trong tiến trình xác minh, và quan sát vẫn còn đi tìm câu giải đáp.

2. Triết Lý: Thay vì phải xác minh kiểm chứng, dùng công cụ phân tích hợp lý để cho câu giải đáp.

3. Tôn Giáo: Cung cấp một câu giải đáp hoàn toàn mà không cần đến sự xác minh.

Cả hai khoa học và triết lý đều xuất hiện sau tôn giáo, đều cố gắng cho các câu giải đáp rõ ràng hơn tôn giáo. Tuy nhiên, cả hai thất bại trong sự giải đáp để thỏa mãn những mong muốn trên toàn bộ căn bản, đó là lý do tại sao tôn giáo vẫn hiện hữu tuy chỉ cho câu giải đáp căn cứ trên niềm tin.

Nhiều tôn giáo, một khoa học

Sau khi đã xét những khác biệt giữa tôn giáo và khoa học, tôi muốn đưa ra một vài nhận định về sự khác biệt này.

Vì lẽ tôn giáo đưa ngay ra sự thật bao quát và trực tiếp, câu giải đáp thích hợp cho đại chúng, nhưng đồng thời chưa được xác minh qua một trong năm giác quan, nên phải dựa vào niềm tin. Vì câu giải đáp chưa được kiểm chứng nên càng ngày càng nẩy nở. Vào một thời điểm, một câu giải đáp được đưa ra, người ta không biết câu đó đúng hay sai, vì không thể xác minh được. nếu tin tưởng thì chấp nhận. Một thời gian sau, một câu giải đáp mới lại được đưa ra, không một ai có thể biết là câu này có đúng không vì không được xác minh kiểm chứng. Vấn đề tùy thuộc vào sự chọn lựa của cá nhân, chung qui là sở thích. Một số người giữ niềm tin cổ xưa, số khác theo niềm tin mới. Tôn giáo, xây dựng trên niềm tin, thay đổi tùy theo niềm tin đó. Vì lẽ này, chúng ta thấy có nhiều tôn giáo khác nhau trong bất cứ thời đại nào.

Tại sao như thế? Ðó là bản chất của các câu giải đáp. Sự giải đáp toàn bộ, tuyệt đối phải như vậy. Nó không thể xác minh được vì dựa theo niềm tin. Khi có câu giải đáp mới, một số người tin, nhưng tất cả những giải đáp đều không kiểm chứng được.

Mặt khác, khoa học giải đáp chậm rãi nhưng có phương pháp, kiểm điểm từng bước một trong tiến trình. Khoa học giải quyết vấn đề bằng trí thức. Bất cứ thời đại nào cũng chỉ có một khoa học. Cho nên chúng ta thường nói: 'Có nhiều tôn giáo, nhưng chỉ một khoa học'.

Tuy nhiên, nhìn từ góc độ lịch sử, chúng ta thấy có nhiều khoa học, vì khoa học không đưa ra một quan điểm toàn thể về chân lý. Có nhiều tôn giáo, nhưng từ góc độ lịch sử cũng có nhiều khoa học. Lý thuyết về bản chất vũ trụ thay đổi theo thời gian. Câu giải đáp của khoa học mới đầu được cho là đúng lại hóa ra sai. Với dòng thời gian, lúc tiên khởi sự kiện đúng thật đã thay đổi. Một bức tranh mới lại được mở ra.

Ở một điểm thời gian, khoa học theo Hệ Thống Ptolemaic, cho rằng địa cầu là trung tâm vũ trụ. Rồi đến Hệ Thống Copernician, lấy mặt trời làm trung tâm, theo kiểu Hệ Thống Copernicius, đến Hệ thống Cartesian và Newtonian, và bây giờ chúng ta có vũ trụ của vật lý mới. Bức tranh khoa học không ngừng thay đổi. Thiên nhiên hay Vũ Trụ, theo lý thuyết vật lý hiện đại, dù là thuyết Lượng Tử hay thuyết tương đối thì cũng hoàn toàn khác hẳn với thời Newton về vũ trụ. Ta đã có nhiều khoa học qua nhiều thời đại.

Hơn thế nữa, không chỉ có nhiều khoa học qua các thời đại mà dường như là hiện nay chúng ta còn có nhiều khoa học cũng tồn tại. Ðến nỗi một số khoa học gia tuyên bố đã đến lúc khoa học phải thay đổi một số tiền đề căn bản. Những khoa học gia này bác bỏ một số tiền đề khoa học cổ để nói về ' tân vật lý ' và 'tân khoa học' . Ðiều này cho thấy không phải chỉ có một khoa học mà thôi.

Tôi mới nói đến quan hệ của khoa học với thế giới bên ngoài qua năm giác quan. Trong việc này, tôn giáo còn có một đặc tính khác. Tôn giáo không những chỉ nhìn vào thế giới bên ngoài, mà tự nó đã quan tâm đến con người, đến những đối tượng. Khoa học chỉ quan tâm tới những mục tiêu quan sát, còn tôn giáo tự nó cũng quan tâm đến người quan sát, đến người sử dụng năm giác quan căn bản. Dầu vậy tôn giáo không chỉ hạn chế ở năm giác quan, mà còn trực tiếp liên quan đến trình độ mở mang của mỗi cá nhân. Tôn giáo nhận thức trực tiếp đến mức độ phát triển tinh thần của người nhận thức, nên có phần phức tạp hơn.

Bất luận thế nào, với đà tiến triển ngày nay, tôn giáo vẫn đặt trọng tâm vào chúng sanh, quan tâm đến trở ngại của chúng sanh, và khó khăn ấy cần phải được giải quyết. Khi tìm hiểu các nguyên nhân và yếu tố gây ra khó khăn ấy, đa số tôn giáo chuyển hướng tìm căn nguyên, giống như khoa học tìm căn nguyên ở thế giới vật chất bên ngoài. Trong phạm vi ấy, đa số tôn giáo không khác biệt gì khoa học: nhìn vào thế giới thiên nhiên bên ngoài như là nguồn gốc của khó khăn, của khổ đau. Sự tìm kiếm chân lý của tôn giáo là để giải quyết khó khăn cho nhân loại, trong khi sự tìm kiếm chân lý của khoa học chỉ là thỏa mãn sự khao khát của kiến thức.

Hầu như các tôn giáo đều thấy nguyên nhân khó khăn, dù từ bên trong hay bên ngoài, đang náu mình trong thế giới thiên nhiên, trong các dạng thức như thần linh, thánh thần, thượng đế hoặc các lực lượng siêu nhiên khác. Với những tai ương bên ngoài như sấm sét, động đất vân vân..., việc cầu nguyện và cúng tế cho các lực lượng ấy. Với những rối loạn bên trong, như đau yếu, bệnh thần kinh, cuồng loạn, các ông đồng bà cốt hoặc thầy phù thủy trừ tà thường thi triển các lễ nghi huyền bí. Khoa học không bắt buộc tìm ngay câu giải đáp cứ từ từ lo liệu việc nghiên cứu các dữ kiện một cách có hệ thống.

Những tôn giáo nhân sinh, đặc biệt Phật Giáo, mặc dù chú trọng đến điều kiện con người, nhưng coi nguồn gốc khó khăn không hoàn toàn nằm trong thế giới bên ngoài. Loại tôn giáo này tìm nguồn gốc khó khăn trong toàn bộ tiến trình nguyên nhân - điều kiện gồm cả những cái đó trong con người, thí dụ cách kiếm sống sai - dù chúng ở bên trong hay bên ngoài, hữu hình hay vô hình, vật chất hay tinh thần.

Trong số các tôn giáo thông thường nhiều tôn giáo dạy cách đối trị khó khăn bằng những phương tiện thích hợp, thông qua luân lý hay đạo đức. Ðiều đó dường như biểu thị quan niệm về những yếu tố bên ngoài góp phần gây nên khó khăn, nhưng cững không nhất thiết trường hợp nào cũng như vậy. Thực ra, kiểu thực hành niềm tin như thế thường không được tiến hành bằng sự hiểu biết thực sự những yếu tố đó, mà là vì sự phục tùng một thế lực siêu nhiên bên ngoài nào đó. Ðây là mối quan hệ giữa nhân loại và sức mạnh bên ngoài. Lối cư xử đạo đức trong các tôn giáo ấy thuờng được áp dụng để tránh hình phạt, được ưu đãi hay phúc lợi, hơn là tỉnh thức trước các nhân tố xẩy ra trong tiến trình tự nhiên.

Nhiều tôn giáo thay đổi theo thời gian để đáp ứng nhu cầu của mọi tầng lớp dân chúng. Vào bất cứ lúc nào, xã hội đều gồm có nhiều mức độ phẩm hạnh và hiểu biết khác nhau, và tôn giáo cần đáp úng các mức độ nhu cầu khác nhau ấy.

Trong quá khứ, chân lý khoa học được xác minh do năm giác quan, nhưng nay đã khác. Trước đây quan sát được thực hiện bằng năm giác quan - v?i mắt thường, tai thường, trực tiếp bằng tay vân vân... Nhưng theo tiến trình của thời gian,sự cần thiết là phát triển các dụng cụ, như viễn vọng kính, kính hiển vi, để mở rộng khả năng của giác quan. Các dụng cụ đó ngày một được sáng chế tinh vi hơn, cho đến nay có thể thí nghiệm các giả thiết bằng toán học. Ngôn ngữ toán học trở thành các dụng cụ chính xác để kiểm chứng. Kết quả của việc phát triển rộng lớn này đưa đến sử dụng máy vi tính.

Sự phát triển khoa học làm tăng truởng các phương tiện để xác minh kiểm chứng nảy sanh nét đặc biệt khác hẳn với tôn giáo. Sự xác minh và quan sát của khoa học trở thành lãnh vực chuyên môn dành riêng cho một thiểu số được chọn lựa. Một người bình thường không thể nhìn thấy sự thực của khoa học, vì không có dụng cụ cần thiết. Khoa học trở thành môn học rất chọn lọc.

Tôn giáo thuộc về đại chúng. Tôn giáo thích hợp cho người bình thường, có thể hoàn toàn tự do chấp nhận hay chối bỏ tôn giáo mà không cần chứng cớ. Thật ra trong một số tôn giáo cũng có điều giống như khoa học, dành riêng chân lý của họ cho một ít người chọn lựa, các thầy tu hay các nhà sư thậm chí dành quyền đạt các quả vị tinh thần hơn là để lôi kéo các cá nhân. Trong các tôn giáo nhân sinh như Phật Giáo, không có sự phân biệt hay miễn trừ cho cá nhân nào vì thiên nhiên chính là chủ tể của nó. Làm sao có thể độc quyền được? Mỗi cá nhân đều có quyền hiểu và đạt sự thực của thiên nhiên, do trí thông minh cùng sự sáng suốt.

Chúng ta hãy ghi nhận hai loại bất lực để kiểm chứng chân lý. Một là không có dụng cụ kiểm chứng, và hai là chân lý không thể xác minh bằng các phương tiện đang được sử dụng. Ngày nay, khoa học gặp khó khăn về cả hai truờng hợp, đặc biệt là khi muốn đưa ra lời tuyên bố về chân lý tối hậu, hay nghiên cứu sâu vào địa hạt tâm.

Nếu khoa học không mở rộng tầm nhãn quan, khoa học sẽ đi đến đường cùng không lối thoát. Khoa học có hoài bão khao khát giải đáp những câu hỏi cơ bản và chủ yếu về vũ trụ, nhưng chưa bao giờ đi đến kết quả. Giống như khi gần đến bên lề câu giải đáp, thì chân lý hình như lại tuột khỏi tầm tay.

[còn tiếp]

Kinh tụng

Kinh Châu Báu

Ratanasutta

Yānīdha bhūtāni samāgatāni

Bhummāni vā yāniva antalikkhe

Sabbe va bhūtā sumanā bhavantu

Athopi sakkacca suṇantu bhāsitaṃ

Tasmā hi bhūtāni sāmetha sabbe

Mettaṃ karotha mānusiyā pajāya

Divā ca ratto ca haranti ye baliṃ

Tasmā hi ne rakkhatha appamattā

Chúng thiên nhân các cõi

Dù thiên tiên địa tiên

Ðã vân tập nơi đây

Mong khởi lòng hoan hỷ

Thành kính nghe lời nầy

Rồi với tâm bi mẫn

Năng hộ trì nhơn loại

Vốn đêm ngày hồi hướng

Phước lành đến chư thiên

Yaṅkiñci vittaṃ idha vā huraṃ vā

Saggesu vā yaṃ ratanaṃ paṇītaṃ

Na no samaṃ atthi tathāgatena

Idampi buddhe ratanaṃ paṇītaṃ

Etena saccena suvatthi hotu.

Những vật quí trong đời

Chốn nầy hay nơi khác

Cả châu báu cõi trời

Không gì sánh bằng được

Với Như Lai Thiện Thệ

Do vậy chính đức Phật

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Khayaṃ virāgaṃ amataṃ paṇītaṃ

yadajjhagā sakyamunī samāhito

Na tena dhammena samatthi kiñci

idaṃ pi dhamme ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Pháp bất tử tối thượng

Ly dục diệt phiền não

Phật Thích Ca Mâu Ni

Chứng pháp ấy trong thiền

Không gì sánh bằng được

Pháp thiền vi diệu ấy

Do vậy chính Chánh Pháp

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Yaṃ buddhaseṭṭho parivaṇṇayī suciṃ

samādhimānantarikaññamāhu

samādhinā tena samo na vijjati

idaṃ pi dhamme ratanaṃ paṇītam

etena saccena suvatthi hotu

Con đường thanh lọc tâm

Là tu tập thiền định

Chứng hiện tại lạc trú

Ðức Phật hằng ngợi khen

Không gì so sánh được

Do vậy chính Chánh Pháp

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Ye puggalā aṭṭhasataṃ pasaṭṭhā

cattāri etāni yugāni honti

te dakkhiṇeyyā sugatassa sāvakā

etesu dinnāni mahapphalāni

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Thánh tám vị bốn đôi

Là những bậc ứng cúng

Ðệ tử đấng Thiện Thệ

Ðược trí giả tán thán

Cúng dường đến các ngài

Hưởng vô lượng công đức

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Ye suppayuttā manasā daḷhena

nikkāmino gotamasāsanamhi

te pattipattā amataṃ vigayha

laddhā mudhā nibbutiṃ bhuñjamānā

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Bậc tu hành thiểu dục

Với ý chí kiên trì

Khéo chơn chánh phụng hành

Lời dạy đức Ðiều Ngự

Chứng đạt quả giải thoát

Thể nhập đạo bất tử

Lạc trú quả tịch tịnh

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Yathindakhīlo paṭhaviṃ sito siyā

catubbhi vātebhi asampakampiyo

tathūpamaṃ suppurisaṃ vadāmi

yo ariyasaccāni aveccapassati

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Ví như cột trụ đá

Khéo chôn chặt xuống đất

Dầu bốn hướng cuồng phong

Cũng không thể lay động

Ta nói bậc chân nhân

Liễu ngộ tứ thánh đế

Cũng tự tại bất động

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Ye ariyasaccāni vibhāvayanti

gambhīrapaññena sudesitāni

kiñcāpi te honti bhusappamattā

na te bhavaṃ aṭṭhamamādiyanti

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Bậc thánh tu đà huờn

Chứng tri lý thánh đế

Ðược đức Gô Ta Ma

Khéo thuyết giảng tường tận

Các ngài dù phóng dật

Thì cũng không bao giờ

Tái sanh kiếp thứ tám

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Sahāvassa dassanasampadāya

tayassu dhammā jahitā bhavanti

sakkāyadiṭṭhi vicikicchitañca

sīlabbataṃ vāpi yadatthi kiñci

catūhapāyehi ca vippamutto

cha cābhiṭṭhānāni abhabbo kātuṃ

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Nhờ chứng đạt chánh trí

Ðọan trừ ba kiết sử

Thân kiến và hoài nghi

Luôn cả giới cấm thủ

Thoát khỏi bốn đọa xứ

Bậc nhập lưu không tạo

Sáu bất thiện trọng nghiệp

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Kiñcāpi so kammaṃ karoti

pāpakaṃ kāyena vācāyuda cetasā vā

abhabbo so tassa paṭicchadāya

abhabbatā diṭṭhapadassa vuttā

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ paṇtītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Bậc thánh tu đà huờn

Dù vô tâm phạm lỗi

Bằng thân lời hay ý

Cũng không hề che dấu

Ðược xứng danh hiền thánh

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Vanappagumbe yathā phussitagge

gimhānamāse paṭhamasmiṃ gimhe

tathūpamaṃ dhammavaraṃ adesayi

nibbānagāmiṃ paramaṃ hitāya

idaṃ pi buddhe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Ðức Thế Tôn thuyết giảng

Pháp đưa đến niết bàn

Tịnh lạc và thù thắng

Lợi ích chúng hữu tình

Ví như mưa đầu hạ

Khiến ngàn cây đâm chồi

Do vậy chính đức Phật

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Varo varaññū varado varāharo

anuttaro dhammavaraṃ adesayi

Idaṃ pi buddhe ratanaṃ paṇītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Ðức Phật bậc vô thượng

Liễu thông pháp vô thượng

Ban bố pháp vô thượng

Chuyển đạt pháp vô thượng

Tuyên thuyết pháp vô thượng

Do vậy chính đức Phật

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Khīṇaṃ purāṇaṃ navaṃ natthisambhavaṃ

virattacittāyatike bhavasmiṃ

te khīṇabījā aviruḷhichandā

nibbanti dhīrā yathāyampadīpo

idaṃ pi saṅghe ratanaṃ panītaṃ

etena saccena suvatthi hotu

Nhân quá khứ đã đoạn

Mầm tương lai không gieo

Với tâm không ái chấp

Trong sanh hữu đời sau

Bởi tham muốn đã đọan

Các chủng tử không còn

Ví như ngọn đèn tắt

Bậc trí chứng niết bàn

Do vậy chính Tăng Chúng

Là châu báu thù diệu

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

[phân đoạn 14, 15, 16]

Yānīdha bhūtāni samāgatāni

bhummāni vā yāniva antalikkhe

tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ

buddhaṃ namassāma suvatthi hotu

Chúng thiên nhân các cõi

Dù thiên tiên địa tiên

Ðã vân tập nơi đây

Hãy chí thành đảnh lễ

Ðức Phật bậc như lai

Ðược chư thiên nhân loại

Ðảnh lễ và cúng dường

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Yānīdha bhūtāni samāgatāni

bhummāni vā yāniva antalikhe

tathāgataṃ devamanussapùjitaṃ

dhammaṃ namassāma suvatthi hotu

Chúng thiên nhân các cõi

Dù thiên tiên địa tiên

Ðã vân tập nơi đây

Hãy chí thành đảnh lễ

Chánh Pháp đạo như chân

Ðược chư thiên nhân loại

Ðảnh lễ và cúng dường

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc

Yanītha bhūtāni samāgatāni

bhummāni vā yāniva antalikkhe

tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ

saṅghaṃ namassāma suvatthi hotu

Chúng thiên nhân các cõi

Dù thiên tiên địa tiên

Ðã vân tập nơi đây

Hãy chí thành đảnh lễ

Tăng Chúng bậc như đức

Ðược chư thiên nhân loại

Ðảnh lễ và cúng dường

Mong với chân ngôn nầy

Tựu thành muôn hạnh phúc